Συγκριτικά μεγέθη των Πλανητών του Πλανητικού μας συστήματος
Δήμητρα - Ζώνη Αστεροειδών
Δορυφόροι
Οι αστεροειδείς δεν έχουν δορυφόρους.
Ανάμεσα στον Άρη και τον Δία βρίσκεται η ζώνη των αστεροειδών. Σε μία
απόσταση από 2 έως 4,2 AU (αστρονομικές μονάδες) σε ελλειπτική τροχιά γύρω
από τον Ήλιο υπάρχουν περισσότεροι από 20.000 μικροί αστεροειδείς. Η ονομασία
τους, αστεροειδείς δεν είναι σωστή καθώς ουδεμία σχέση έχουν με τα αστέρια,
αντιθέτως μία ονομασία όπως πλανητοειδής θα προσέγγιζε καλύτερα την αλήθεια.
Για να βρούμε την αιτία του λάθους στην ονοματοδοσία, θα πρέπει να ανατρέξουμε
στο 1801 όταν και ανακαλύφθηκε ο πρώτος αστεροειδής. Θα πρέπει αρχικά να
αναφέρουμε πως κατά την παρακολούθηση των ουράνιων σωμάτων με τηλεσκόπιο,
οι αστέρες εμφανίζονται ως φωτεινά σημεία ενώ οι πλανήτες ως δίσκοι. Το 1801, ο
Ιταλός αστρονόμος Giuseppe Piazzι, ανακάλυψε τον πρώτο και μεγαλύτερο
αστεροειδή της ζώνης, στον οποίο και έδωσε το όνομα Δήμητρα προς τιμή της
ιδιαίτερης πατρίδας του Σικελίας την οποία προστάτευε η θεά της γεωργίας
Δήμητρα. Την εποχή όμως εκείνη η τεχνολογία στα τηλεσκόπια δεν είχαν
αναπτυχθεί με αποτέλεσμα, λόγω του μικρού μεγέθους της, η Δήμητρα να φαίνεται
ως σημείο και να μοιάζει με αστέρι, γι? αυτό και έκτοτε επικράτησε η ονομασία
αστεροειδής.
Η δημιουργία ή η ύπαρξη αν προτιμάτε των αστεροειδών αρχικά πίστευαν ότι
οφείλεται στην καταστροφή κάποιου πλανήτη που υπήρχε στην ζώνη αυτή.
Αργότερα όμως οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως έχουν
δημιουργηθεί χρονικά την ίδια στιγμή με τους υπόλοιπους πλανήτες του ηλιακού
μας συστήματος. Το υλικό όμως που υπήρχε στην ζώνη αυτή, δεν σχημάτισε έναν
ενιαίο πλανήτη αλλά πολλά και μικρά σώματα. Η διαφοροποίησή αυτή, οφείλεται
στην βαρυτική έλξη του τεράστιου κοντινού τους γίγαντα, του πλανήτη Δία. Όσο για
το σχήμα των αστεροειδών, αυτό είναι ακανόνιστο και συνήθως μοιάζει με πατάτα.
Μετά την ανακάλυψη του πρώτου αστεροειδούς ακολούθησε μία ταχεία
ανακάλυψη πολλών άλλων μεγάλων αστεροειδών στην ζώνη αυτή. Στην αρχή οι
νεοανακαλυφθέντες πλανήτες έπαιρναν ονόματα θεών και πλασμάτων από την
ελληνική μυθολογία, επειδή όμως είναι πάρα πολλοί σταμάτησε αυτός ο τρόπος
ονοματοδοσίας και στους υπόλοιπους δόθηκαν αριθμοί. Οι μεγαλύτεροι και
γνωστότεροι αστεροειδείς της ζώνης αυτής είναι η Εστία, η Παλλάς, η Υγεία, η Ήρα,
η Ευφροσύνη, η Ευνομία, η Ψυχή, η Ευρώπη, η Ματθίλδη, ο Έρως (βλέπε σχήμα), ο
Χείρωνας και πολλοί άλλοι.
Στις μέρες μας (2006), η αστρονομία έχει διαχωρίσει την Δήμητρα (Ceres), την
οποία πλέον δεν θεωρεί αστεροειδή αλλά νάνο πλανήτη, αφενός μεν εξαιτίας του
σχήματός της το οποίο είναι σχεδόν σφαιρικό λόγω της αρκετά μεγάλης μάζας και
κατά συνέπεια βαρύτητας της, αφετέρου δεν εξαιτίας του σχετικά μεγάλου
μεγέθους της (διάμετρος σχεδόν 1000Km). Εκτός της διάκρισης μεταξύ αστεροειδών
και νάνων πλανητών, στην αστρονομία υπάρχει και μία διάκριση προς τα
μικρότερου μεγέθους σώματα. Έτσι, χαρακτηρίζουμε ως μετεωροειδείς τα σώματα
με διάμετρο μικρότερη των 50m και σύσταση επίσης μετάλλων και πέτρα όπως και
των αστεροειδών της ζώνης αυτής. Τέλος υπάρχουν και οι κομήτες οι οποίοι όμως
αποτελούνται από παγωμένο νερό.
Η Δήμητρα, είναι τόσο μεγάλη σε σχέση με τους υπόλοιπους αστεροειδείς που
μόνη της καταλαμβάνει το 40% της συνολικής μάζας των αστεροειδών στην ζώνη
αυτή. Οι επτά μεγαλύτεροι αστεροειδής συμπεριλαμβανομένης της Δήμητρας
καταλαμβάνουν το 70% της συνολικής μάζας. Γίνεται φανερό από αυτό πως οι πάρα
πολλοί αστεροειδείς που υπάρχουν στην ζώνη, έχουν πολύ μικρό μέγεθος. Από την
άλλη, για να αντιληφθούμε πλήρως το μέγεθός της, πρέπει να αναφέρουμε ότι σε
συγκρινόμενη με την Σελήνη μας η Δήμητρα, είναι κατά πολύ μικρότερή της,
περίπου ίση με το 4% της.
Η μελέτη και παρακολούθηση των αστεροειδών είναι πολύ ενδιαφέρουσα και
απαραίτητη. Ακριβώς επειδή δεν σχηματίστηκε πλανήτης στην ζώνη αυτή, οι
αστεροειδής δεν έχουν υποστεί γεωλογικές μεταβολές όπως οι υπόλοιποι πλανήτες,
και κατά συνέπεια το υλικό του βρίσκεται πολύ κοντά στην πρωταρχική κατάσταση,
όταν και σχηματίστηκε το ηλιακό μας σύστημα. Μελετώντας τους αστεροειδείς θα
καταφέρουμε να ανακαλύψουμε πολύτιμα στοιχεία για την δημιουργία των
πλανητών. Ένας ακόμη ίσως σπουδαιότερος λόγος μελέτης των αστεροειδών είναι η
πιθανότητα που υπάρχει κάποιος από αυτούς να συγκρουστεί με κάποιον πλανήτη
(Διά, Κρόνο, Άρη ή Γη) καθώς οι τροχιές μερικών αστεροειδών τέμνονται με τις
τροχιές των τεσσάρων αυτών πλανητών. Ιδιαίτερα για την Γη, στατιστικά
αναφέρουμε ότι περίπου κάθε 10.000 χρόνια ένας αστεροειδής διαμέτρου 100m
χτυπά την Γη απελευθερώνοντας ενέργεια που ισοδυναμεί με την ισχύ βόμβας 100
μεγατόνων, ενώ κάθε 100.000 χρόνια χτυπά την Γη αστεροειδής διαμέτρου 1000m
και η σύγκρουση αυτή ισοδυναμεί με έκρηξη μερικών εκατομμυρίων ατομικών
βομβών. Ο μεγαλύτερος αστεροειδής που έχει συγκρουστεί με την Γη, πιστεύεται
ότι προκάλεσε τον αφανισμό των δεινοσαύρων κατά την Κρητιδική περίοδο, πριν
περίπου 65 εκατομμύρια χρόνια και υπολογίζεται πως ήταν διαμέτρου 10.000m.
Σύμφωνα όμως με τους επιστήμονες και μέσα από την δουλειά τους στην
παρακολούθηση και πρόβλεψη για τυχόν νέες συγκρούσεις, δεν θα πρέπει να
ανησυχούμε καθώς και για επόμενα τουλάχιστον 300 χρόνια δεν θα έχουμε
σύγκρουση κάποιου μεγάλου αστεροειδούς με την Γη.
Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι μερικοί αστεροειδείς έχουν συντονιστεί με τον
Δία και την περίοδο περιφοράς του γύρω από τον Ήλιο και τον συνοδεύουν στην
κίνησή του. Αυτούς τους αστεροειδείς ονομάζουμε Τρωικούς και τους βρίσκουμε
συγκεντρωμένους γύρω από δύο σημεία ισορροπίας τα οποία ονομάζονται σημεία
Lagrange. Τα σημεία αυτά μαζί με τον Ήλιο και τον Δία σχηματίζουν δύο ισόπλευρα
τρίγωνα.